نامگذاری اسیدهای معدنی
دانش آموزان توجه کنید که نامگذاری ترکیبات شیمیایی با قاعده ی معروف IUPAC ( آیوپاک)۱ در جهان پذیرفته شده است. اسیدهای معدنی را نیز هنگام نامگذاری، به دو دسته دوتایی و سه تایی (اکسیژن دار) تقسیم می کنند.
نامگذاری اسیدهای دوتایی:
اسیدهایی چون HF و HCl و HBr و HI و H2S طبق روش زیرنامگذاری میکنیم:
هیدرو + ریشه نام نافلز + یک + اسید
مثال : H2S به هیدروسولفوریک اسید معروف است
**************************************************
نامگذاری اسیدهای اکسیژن دار :
این اسیدها از سه عنصر تشکیل شده اند: نافلز – هیدروژن – اکسیژن
برای نامگذاری این اسیدها، دانستن عدد اکسایش نافلز مرکزی ضروری است و طبق یکی ازروشهای زیر عمل می کنیم :
الف – اگر نافلز، عدد اکسایش کمترخود رادر فرمول داشته باشد:
ریشه نام نافلز + -و + اسید
مثال : HNO2 که نیتروژن عدد اکسایش ۳+ (و نه ۵+) را دارد : نیترو اسید
H2SO3 که گوگرد عدد اکسایش ۴+ ( و نه ۶+) را دارد : سولفورو اسید
H3PO3 که فسفر عدد اکسایش ۳+ ( و نه ۵+) را داردد : فسفرو اسید
ب – اگر نافلز ، عدد اکسایش بیشتر خود را در فرمول داشته باشد :
ریشه نام نافلز + -یک + اسید
مثال : HNO3 که نیتروژن عدد اکسایش ۵+ را دارد : نیتریک اسید
H2SO4 که گوگرد عدد اکسایش ۶+ را دارد : سولفوریک اسید
H3PO4 که فسفر عدد اکسایش ۵+ را دارد : فسفریک اسید
ج – اگر نافلز همانند هالوژنها بجز (F ) مثل کلر و برم و ید علاوه بر عدد کمتر و بیشتر، دو عدد اکسایش کمترین و بیشترین را نیزداشته باشد (۱و۳و۵و۷)
برای کوچکترین عدد اکسایش، پیشوند “هیپو” به ابتدای نام اسید قسمت الف می افزاییم:
مثال : HClO که کلر عدد ۱+ را دارد : هیپوکلرواسید
برای بزرگترین عدد اکسایش پیشوند ” پر” به ابتدای نام اسید قسمت ب می افزاییم :
مثال :HClO4 که کلر عدد ۷+ را دارد : پرکلریک اسید
بنیان های اسیدی
اگر اسید اکسیژن دار ، هیدروژن اسیدی را از دست بدهد ، به آنیونی تبدیل می شود که در اصطلاح به آن “بنیان اسید” می گویند.
محاسبه ی عدد اکسایش نافلز مرکزی در اسید یا بنیان اسید طبق فرمول زیر محاسبه
می شود:
تعداد بار – تعداد Hها – دوبرابر تعداد اکسیژن ها = عدد اکسایش نافلز
مثال : در سولفوریک اسید H2SO4
6+ = 2- (2*4) = عدد اکسایش گوگرد
در بنیان هیدروژن سولفات HSO4 –
۶+ = ۱- ۱- (۲*۴) = عدد اکسایش گوگرد
نکته مهم : در اسیدها و بنیان اسید مربوطه اش ،عدد اکسایش نافلز تغییری نمیکند.
نامگذاری بنیانهای اسیدی
برای نام بنیان از اسید مربوطه اش کمک می گیرند:
اگر پسوند نام اسید “-یک ” بود ، کلمه اسید را برداشته و پسوند” –یک” را به “-ات” تبدیل
می کنیم : سولفوریک اسید H2SO4
سولفات SO42_
هیدروژن سولفات HSO4-
اگر پسوند نام اسید “-و ” بود ، کلمه اسید را برداشته و پسوند “-و” را به “-یت” تبدیل می کنیم:
سولفورواسید H2SO3
سولفیت SO32_
هیدروژن سولفیت HSO3-
1- IUPAC : اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی
منبع : سایت جهان تاب
