مفعول مطلق – مفعول فیه
امروز قواعد و نمونه سوال هایی از درس سوم عربی سوم دبیرستان برای شما آماده کرده ایم.
مفعول مطلق :
مصدری است از جنس فعل ما قبل خود که برای بیان نوع وقوع فعل و برای تأکید بکار می رود و از نظر اعراب منصوب نی باشد .
مفعول مطلق به دو نوع تقسیم می شود :
الف ) مفعول مطلق تاکیدی :
مصدری است از جنس فعل ما قبل خود که برای وقوع فعل بکار می رود . در ترجمه آن از کلماتی چون قطعا ، مسلما ، بی شک ، حتما و . . . استفاده می کنیم .
یَجتَهِدُ الطالبُ اِجتهاداَ .
↓
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : دانش آموز قطعا تلاش می کند .
نَزَّلَ الله القرآنَ تَنزیلاً .
↓
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : قطعا خداوند قرآن را نازل کرد .
اِصبِر̂ صبراً فی شدائدَ .
↓ مجرور به حرف جر با منصوب ( غیر منصرف)
مفعول مطلق تاکیدی و منصوب
ترجمه : در سختی ها حتما صبر کند.
ب) مفعول مطلق نوعی ( بیانی ) :
مصدری است از جنس فعل ماقبل که برای بیان نوع و کیفیت وقوع فعل بکار می رود . و پس از آن فقط مضاف الیه یا صفت بکار می رود . هرگاه صفت بکار رود از کلماتی چون بسیار ، سخت ، به نیکی و . . . استفاده می شود و اگر مضاف الیه باشد از کلماتی چون همانند ، همچون و. . . استفاده می شود .
اِجتَهَدَ المومنُ اِجتِهاداً .
↓
م م تاکیدی
ترجمه : قطعا مومن تلاش کرد
اِجتهدَ المومنُ اِجتهاداً بالغاً .
↓ ↓
م م نوعی صفت
اِتَهَدَ المومنُ اِجتهادَ العُلماءِ .
↓ ↓
م م نوعی مضاف الیه و مجرور
نمونه سوال :
در کدام عبارت مفعول مطلق وجود ندارد.
1.هُم یُجاهدونَ فی سبیلِ الحقِّ جِهادَ المومنین .
2.اَرسلنا الی فرعونَ رسولاً .
3.اِعمَل فی الدنیا مَن یَعلَمُ الحقائقَ .
4.یعیشُ البخیلُ فی الدنیا عیشَ الفقراءِ .
جواب:
گذینه « 2 » درست است .
ترجمه :
3.در دنیا همچون کسی عمل کن که حقائق را می داند .
4.بخیل در دنیا همچون فقرا زندگی می کند .
نکته :
گاهی برخی مصادر به تنهایی و بدون فعل خود در جمله ذکر می شوند دقت کنیم که چنین مصادر منصوبی نیز مفعول مطلق می باشند.
به عبارت دیگر این مصادر را مفعول مطلق برای فعل محذوف می گیریم .
مهم ترین این مصادر عبارت اند از :
مفعول مطلق تاکیدی :
شکراَ – صَبراَ – سَمعاَ – طاعَةً – عَفواً – معذورةً – جِدّاَ – ایضاً – حتما
مفعول مطلق نوعی :
سُبحانَ الله – مَعاذَالله
ج) مفعول فیه ( ظرف زمان و ظرف زمان) :
اسمی است منصوب که بر زمان و مکان وقوع فعل فعل دلالت دارد . و معمولا در درون آن معنای ( فی : در) نهفته است و قالبا در پاسخ کِی و کجا می آید و با قید مکان و زمان فارسی مطابقت می کند .
دقت کنیم که که مفعول فیه را با نقش های دیگر اشتباه نکنیم . مهم ترین کلماتی که ظرف قرار می گیرند عبارت اند از :
یومَ – صباح – لیل – نهار – مساء – عند – تحت – اَمامَ – فوق – جنب – قبل – بعد – نحو – خلفَ– وراءَ و . . .
و برخی حروف مبنی :
اِذا – متی اَینَما – لمّا بر سر ماضی و . . .
مثال :
یَرجَعُ المعلّمُ صَباحَ الیوم .
↓ ↓
مفعول فیه مضاف الیه
(ظرف زمان و منصوب)
ذَهَبَت̂ فاطمة قبل علیٍّ عندَ أبیها .
↓ ↓
ظرف زمان و ظرف مکان
منصوب محلا ( مبنی)
اِذا جاءَ نصرُ اللهِ و . . .
↓
ظرف زمان و منصوب محلا ( مبنی)
لمّا نذهَب̂ لمّا طَلَبنا علیٌّ .
↓ ↓ ↓ ↓
حرف مضارع ظرف زمان ماضی
محلا منصوب
ترجمه : نرفتیم وقتی که علی ما را طلب کرد.
نکته :
ظرف ها هم مانند جار و مجرور شبه جمله واقع می شوند .
نمونه سوال :
در کدام گذینه ظرف وجود دارد ؟
1.اِنَّ یوم الجمعةِ یوم عظیم .
2.الله خَلَقَ الیلَ والنهارَ .
3. هو یَعملُ لیلاً و نهارا .
4. کانََ عنده رجلٌ یضحکُ .
جواب :
گذینه سه جواب درست می باشد .
در گذینه « 1 » ، « یوم » اولی ایم إنَّ و منصوب و می باشد. و « یوم » دومی خبر إنََّ می باشد .
در گذینه « 2 » ، « اللیل» مفعول به و منصوب می باشد . و « النهار» معطوف است .
در گذینه « 4» ، « عند » خبر مقدم کان می باشد . و « رجلٌ » اسم مؤخر کان می باشد .
منبع : سایت بسیجی
